[ Pobierz całość w formacie PDF ]
niegdyś wiarę temu, co podano za prawdę. Błagam wszystkich, którym się dostało w dziale więcej
nauki i biegłości w wysłowieniu, aby poprawili moje błędy i sprostowali usterki. Jeżeli zaś znajdą
w tym dziele co niestwornego i mniej nadobnie opowiedzianego lub jeśli całe dzieło wyda im się
pod tym względem nieudatne i nieogładzone, niechaj szukają rzeczy, a przebaczą szorstkości
języka. W takim bowiem ogromie i rozmaitości przedmiotów trzeba by nadludzką mieć
doskonałość, aby wszystko i z prawdą zgodnie, i należycie a powabnie wyłuszczyć. [...]
Niech mi wolno będzie i to dołożyć, że nad tym dziełem tak sam przez się, jak i z pomocą moich
pisarzy ciągle i nieustannie pracując, prawie nie składałem pióra i przez lat blisko dwadzieścia pięć
dniem i nocą dosiadywałem z największą pilnością i sił wytężeniem, wszystkie inne sprawy
zostawiwszy na boku, a jemu tylko poświęciwszy się wyłącznie. W ciągu tej pracy, gdy tu i ówdzie
jedną i drugą, i dziesiątą trafiło się odszukać prawdę, rzadka była stronica w mojej księdze, na
której bym postrzegłszy błąd nie wymazał go z pisma, i po sześć, ba, i po siedm razy nie poprawiał
takich omyłek, abym jak za życia, tak i po śmierci fałszem żadnej duszy żywej nie pogorszył. [...]
Błagam na koniec wszystkich duchownych, tak zakonnych, jako i świeckich, wielebnych i
przezacnych mężów, doktorów, profesorów, mistrzów, uczniów i pisarzów, każdego z
powszechności wydziału przesławnej Akademii Krakowskiej, aby po mojej śmierci którzykolwiek
bądz z ich grona, według sił i możności swojej, księgi te dziejów rocznych w dalszym ciągu pisali,
a nigdy przerwy w nich lub zaniechania nie dopuszczali. Nade wszystko doktorów, mistrzów,
profesorów i kolegiatów proszę, błagam i zaklinam, aby jedne z najlepszych kolegiatur wybrawszy,
dali ją przedniejszemu nad innych mistrzowi, biegłemu w naukach wyzwolonych, który by od
wszelakich innych prac i zatrudnień wolny, spisywaniem dziejów wyłącznie się zajmował, ku nim
wszystką myśl zwracał, im z zamiłowaniem był oddany, w nich się ćwiczył, dniem i nocą o nich
sam z sobą i z drugimi rozprawiał i radził, pracując w ten sposób dla dobra powszechnego, dla
pożytku i zaszczytu miłej ojczyzny, a więcej jeszcze, dla chwały Bożej i prawdy. Błagam i każdego
z osobna, kto tę księgę dziejową teraz lub kiedykolwiek czytać będzie, ażeby za mnie, ze
wszystkich grzeszników najpierwszego i ostatniego, klęcząc jedno Ojcze nasz i jedno Zdrowaś
Maria z nabożeństwem zmówić raczył, iżby Pan nasz, Jezus Chrystus, błogosławiony owoc
Przeczystej Dziewicy, przez swój Krzyż i mękę, którą za mnie i za niego, i za wszystek ród ludzki z
dziwną miłością podjął, raczył mnie od wszelakich kar doczesnych i wiecznych uwolnić, a
doprowadzić do przybytku niebios i widzenia Trójcy Przenajświętszej, której cześć i chwała, teraz i
zawsze, i w nieskończone wieki wieków. Amen.
PRZYPISY
1
Zowie się tartar" etymologia średniowieczna, nie mająca nic wspólnego z właściwym pochodzeniem
nazwy.
2
kościół Zw. Andrzeja romański kościół Zw. Andrzeja na Okolę (dziś na Grodzkiej) leżał wówczas na
wyspie, za Krakowem, odcięty wodą. Osada Okół była silnie ufortyfikowana i zapewne tam, nie tylko w
samym kościele, znalezli schronienie ci spośród mieszkańców Krakowa, którzy nie zdołali dalej uciec z
miasta. Przypuszczalnie Tatarzy nie próbowali zbyt długo zdobywać osady z kościołem, która dzięki temu
ocalała.
3
Bolesław Bolesław Wstydliwy, książę krakowski. Por. przyp. 13 do Kroniki Wielkopolskiej.
4
książę Henryk [Pobożny] por. przyp. 19 do Kroniki Wielkopolskiej.
5
Bolesław Szepiotka. Por. przyp. 20 do Kroniki Wielkopolskiej.
6
Mietsław, książę opolski Mieszko II Otyły.
7
zabójczej woni Tatarzy znali już wtedy sposób wyrabiania gazów drażniących, obcych jeszcze
Europie, może z dodatkiem saletry czy innych materiałów wybuchowych.
8
błogosławiona Jadwiga księżniczka Meranu, ur. ok. 1165, poślubiła Henryka Brodatego. Urodziwszy
mu siedmioro dzieci złożyła ślub czystości i osiadła w ufundowanym przez siebie klasztorze w Trzebnicy.
Zmarła w 1243 r.
9
prawo teutońskie prawo niemieckie, chętnie nadawane w tym czasie przez panujących nowym osadom
i miastom na terenach spustoszonych przez najazdy tatarskie. Wraz z prawem magdeburskim Kraków
uzyskał możliwości szybkiego rozwoju gospodarczego, a w ślad za tym i kulturalnego.
10
Leszkowi Czarnemu Leszek Czarny, z linii Piastów brzesko-kujawskich, książę sieradzki, został
testamentem bezdzietnego Bolesława Wstydliwego wyznaczony jego następcą na tronie krakowskim.
Leszek panował 1279 1288 i również zmarł bezpotomnie.
11
Pawła, biskupa krakowskiego Paweł z Przemankowa, biskup z czasów Bolesława Wstydliwego i
Leszka Czarnego, znany zarówno z gorszącej ówczesnych rozwiązłości, jak i ze stałych knowań przeciwko
panującemu władcy.
12 13
odpokutować dalsza działalność Pawła nie potwierdziła budujących przyrzeczeń. Bolesława
Pobożnego por. przyp. 30 do Kroniki Wielkopolskiej.
14
Krzyżaków poniższa historia stanowi ciekawy przyczynek do mentalności Długosza, który przecież
bez złudzeń oceniał Krzyżaków i szkodliwość ich poczynań politycznych dla Polski.
15
Przemysława Przemysł II Wielkopolski (por. przyp. 25 do Kroniki Wielkopolskiej). Długosz używa
formy Przemislaus (Przemysław) w przeciwieństwie do kronikarzy wcześniejszych, którzy pisali
Premislius czy Primislus (Przemysł). Wynika to stąd, że w w. XIII, obok starszej formy: Przemysł,
rozpowszechniła się nowsza: Przemysław i form tych zaczęto używać wymiennie. Wątek
zamordowania Lukerry podjął w w. XVIII Franciszek Karpiński w sentymentalnej Dumie Lukierdy, gdzie
oparł się na relacji Długosza.
16
Lukerta... córka Mikołaja Kaszuby wiadomość nieprawdziwa; w rzeczywistości Lukerta była córką
Henryka z Wyszomierza, księcia Meklemburgii.
17
Henryk zwany Prawym por. przyp. l do Kroniki Książąt Polskich. Długosz jest zdecydowanym
wrogiem Henryka, może z racji jego twardej polityki wobec duchowieństwa.
18
Tomasza, biskupa Tomasz II, herbu Nałęcz, energiczny przeciwnik Henryka Prawego. Po oblężeniu
w Raciborzu zmuszony do kapitulacji poddał się Henrykowi. Ugodę zawarto w r. 1287.
19
Jakub Zwinka arcybiskup gnieznieński w latach 1283 1314, wróg Niemców, obrońca polskości w
Kościele, żądał, by posady duszpasterskie otrzymywali tylko urodzeni w kraju i znający język polski.
20
rozciągnął interdykt który nie okazał się jednak zbyt grozny dla Henryka. W rzeczywistości tylko
część duchowieństwa poddała się naciskowi Kościoła.
21
Konrada Konrad II, książę mazowiecki, syn Siemowita I, próbował kilkakrotnie zdobyć dla siebie
tron krakowski.
22
Paweł Paweł z Przemankowa.
23
jednoczesne bronienie zamku i miasta Wawel nie był połączony z Krakowem. Miasto stanowiło
jeszcze podgrodzie w stosunku do zamku, a pozbawione fortyfikacji było trudne do obronienia.
24
Przemysław, król Polski od poprzedniej koronacji (Bolesława Zmiałego) do koronacji Przemysła w
roku 1295 upłynęło lat 219. W tym okresie żaden z władców osłabionej i rozdrobnionej Polski nie mógł
myśleć o ukoronowaniu się.
25
króla Wacława Wacław II, król Czech od r. 1297 do 1305, ukoronował się w r. 1300 na króla Polski.
Popierali go Niemcy z Małopolski, a gdy pokonał Aokietka również i rycerstwo wielkopolskie. Wacław
został więc panem całej Polski prócz Mazowsza, które obroniło swą samodzielność. Był to szczytowy
punkt władzy czeskiej w Polsce.
26
[ Pobierz całość w formacie PDF ]