[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Początek dopóty nie był możliwy, dopóki teren opanowany
był przez sensualizm, albo lepiej, przez psychologizm da
nych, przez psychologiÄ™ tabula rasa. Dopiero gdy Brentano
Kryzys europejskiego człowieczeństwa... 49
zaczął domagać się psychologii jako nauki o przeżyciach
intencjonalnych, pojawił się impuls, który mógł poprowa
dzić dalej, jakkolwiek sam Brentano nie przezwyciężył
jeszcze obiektywizmu i psychologicznego naturalizmu.
Wypracowanie rzeczywistej metody uchwytywania podsta
wowej istoty ducha w jego intencjonalnościach i konsek
wentnego rozbudowywania w nieskończoność analizy du
cha doprowadziło do transcendentalnej fenomenologii.
Przezwycięża ona obiektywizm naturalistyczny i w ogóle
każdy obiektywizm w jedyny możliwy sposób, a mianowi
cie przez to, że filozofujący punktem wyjścia czyni swe Ja,
rozpatrywane wyłącznie w jego funkcji uznawania tego
wszystkiego, co ma dlań moc obowiązującą, i poddaje to
czysto teoretycznej obserwacji. W tym nastawieniu udało
się zbudować absolutnie samodzielną naukę o duchu w
formie konsekwentnego samozrozumienia i zrozumienia
świata jako dokonania duchowego. Duch nie jest tutaj
duchem w przyrodzie albo obok niej, lecz to przyroda
sama przeniesiona zostaje do sfery ducha. Także Ja nie
jest już teraz izolowaną rzeczą obok innych podobnych
rzeczy w danym z góry świecie; w ogóle traktowane powa
żnie zewnętrzne istnienie obok siebie podmiotowych osób
ustępuje na rzecz wewnętrznego splecenia i wzajemnego
bycia dla siebie.
O tym wszystkim nie sposób tu mówić, żaden wykład
tego nie wyczerpie. Mam nadzieję, że pokazałem, iż nie
odnawiam tu starego racjonalizmu, będącego niedorzecz
nym naturalizmem, w ogóle niezdolnym do uchwycenia
najżywiej nas obchodzących problemów ducha. Ratio, o
której teraz jest mowa, nie jest niczym innym jak rzeczy
wiście uniwersalnym i rzeczywiście radykalnym samozro-
zumieniem ducha w formie uniwersalnej, odpowiedzialnej
nauki, uprawianej w zupełnie nowym modus naukowości,
w którym jest miejsce dla wszelkich dających się pomyśleć
pytań, pytań o byt i pytań o normę, pytań o tak zwaną
50 Edmund Husserl
egzystencję. Jestem przekonany, że intencjonalna fenome
nologia po raz pierwszy uczyniła ducha jako takiego polem
systematycznego doświadczenia i nauki, a przez to spowo
dowała całkowite przestawienie zadania poznania. Uni
wersalność ducha absolutnego obejmuje wszelki byt w ab
solutnej historyczności, do której przyroda włącza się jako
dzieło ducha. Dopiero intencjonalna, i to transcendentalna
fenomenologia przyniosła światło dzięki swemu pun
ktowi wyjścia i dzięki swym metodom. Dopiero dzięki niej
można zrozumieć, i to w najgłębszych podstawach, czym
jest naturalistyczny obiektywizm, a w szczególności to, że
psychologia, właśnie z powodu swego naturalizmu, w ogóle
nie mogła napotkać problemu sprawczości radykalnego
i właściwego problemu życia duchowego.
III
Podsumujmy teraz nasze wywody: dokumentujÄ…cy siÄ™
w niezliczonych symptomach rozkładu życia kryzys euro
pejskiego sposobu istnienia , o którym tak powszechnie
siÄ™ dziÅ› rozprawia, nie jest wcale ciemnym zrzÄ…dzeniem
losu, nie jest nieprzeniknionym fatum, lecz staje siÄ™ zrozu
miały i przejrzysty na tle dającej się filozoficznie odsłonić
t el eol ogi i dzi ej ów Europy. Założeniem tego zro
zumienia jest jednak to, że najpierw uchwycony zostanie
fenomen Europa w swym centralnym rdzeniu istotnoÅ›
ciowym. By pojąć całe zwyrodnienie obecnego kryzysu ,
trzeba było wypracować poj ęci e Europa jako hi
storyczną t el eol ogi ę ni eskończonych celów
rozumu, trzeba było pokazać, jak europejski świat
narodził się z idei rozumu, tzn. z ducha filozofii. Można
było wtedy wyraznie zobaczyć kryzys jako pozor ne
fiasko racj onal i zmu. Podstawy tego niepowodzenia
racjonalnej kultury nie leżą jednak jak powiedziano -
Kryzys europejskiego człowieczeństwa... 51
w istocie samego racjonalizmu, lecz tylko w jego uze
wnętrznieniu, w uwikłaniu się w naturalizm i obiekty
wizm .
Istnieją tylko dwa wyjścia z kryzysu europejskiego spo
sobu istnienia: upadek Europy przez wyobcowanie ze
[ Pobierz całość w formacie PDF ]