Krasicki Mikolaja Doswiadczalskiego przypadki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ubrany wchodzi z trzaskiem do pokoju; za nim kozaczek z zaplecionym czerwon� wst��k�
se�edcem i pokojowiec w zielonych sukniach, z kordelasem, strzelca nadwornego podobno
reprezentuj�cy; tych jeszcze poprzedzi� wy�e� m�ody, rozhukany, który rozumiej�c podobno,
�e jedz� u stolika, wspi�� si� na� �apami we wszystkim p�dzie i kielich wywróci� du�y, pe�en
wina, wszystkie papiery moje zla� i notata ichmoSciów patronów, a co gorsza, kilka pi�knych
kontuszów i �upanów winem tym splami�. Porwali si� wszyscy od sto�u i jeden z uszkodzo-
nych rzecze:
- A, moSci skarbnikiewiczu, skar�y� si� b�d� przed jaSnie wielmo�nym wujem za szkod�
moj�...
30
Pr�dko mi poszepn�� plenipotent do ucha, abym tego m�odzie�ca jak najgrzeczniej przyj��,
bo to siestrzeniec rodzony jaSnie wielmo�nego prezydenta, ma ju� deklarowan� chor�giew;
ten ma zwyczaj, a bardziej zlecenie, pod tytu�em �wiczenia si� w prawie przys�uchiwa� si�
konferencjom; jest pod dyrekcj� patrona tego, co w kubraku p�sowym; ten go zwyczajnie
przywodzi na konferencje ludzi maj�tnych, a ci wiedz�, jak ten honor zawdzi�cza�. Przywi-
tawszy wi�c z nale�ytym uszanowaniem po��danego goScia, poda�em na kolej zdrowie jaSnie
wielmo�nego wuja; sz�o te kilk� ogniwami, z odmian� tylko symboliczn� tytu�ów. Potem za
pozwoleniem goScia, który ��da� tak�e przys�ucha� si� sprawie, zasiedliSmy do kontynuowa-
nia informacji. Wprawdzie ten m�odzieniec wi�cej si� psem swoim bawi� jak s�uchaniem
sprawy, Swista�, kaza� psu warowa�, czapk� rzucan� poda�; lubo to czyni�o dystrakcj� s�u-
chaczom, chwaliliSmy psa i pana, a tymczasem sko�czy�a si� informacja.
Czas odetchnienia zast�pi�y rz�siste kielichy; wtem jeden z mecenasów tak si� do mnie odezwa�:
- ZrozumieliSmy dostatecznie t� spraw�. Dwie ona ma postaci, jest razem iuris et facti -
prawn� i uczynkow�. Co do prawnoSci uczynkowej za wygnanie szlachcica, zbicie i wi�zie-
nie jego, zabójstwo ludzi jesteS waszmoS� pan od tego� szlachcica zapozwany do regestru
expulsimonium, do regestru, mówi�, w�aSciwego takowej sprawie; a zatem, gdy ten regestr
przyznany szlachcicowi b�dzie, trybuna�, nie wchodz�c in causam iuris, bo mu to prawo ta-
muje, szlachcicowi naka�e reindukcj�, waszmoS� pana ukarze grzywnami i wie��. Co zaS ad
causam iuris w tej sprawie, gdzie waszmoS� pan formujesz prawo swoje do wioski i szlach-
cica pozwa�eS do regestru wojewódzkiego, w nim prokurowa�eS wpisy, to naprzód albo b�-
dziesz dufa� przychylnoSci dla siebie jaSnie wielmo�nych zasiadaj�cych i dopuScisz, �eby tu
by�a rozs�dzona. Je�eli mu przys�dz� dziedzictwo tej wioski, spodziewa� si� mo�na b�dzie
naówczas, i� podobnym kredytem wyrobisz, �e upadnie kategoria facti, wiolencji nie przy-
znaj� i jeszcze przeciwnej stronie naka�� kalkulacj� z dochodów; dezolacje b�dzie musia�
nadgrodzi� i na to kondescensj� wyznacz�. Je�eli zaS s�dowi tutejszemu dufa� nie b�dziesz,
to przynajmniej uprosisz, a�eby sprawa by�a odes�ana do grodu, któremu wi�cej ufasz, lub na
kondescensj�, do której podyktujesz sobie officia. L�ka� si� zatem waszmoS� panu nale�y,
a�eby nie przypad�a sprawa z regestru expulsionum, którego przeciwna strona pilnuje. Potrze-
ba wi�c uj�� sobie deputatów, a�eby ile mo�noSci regestru tego nie popierali, �eby zawsze
sprawa jaka ze Srody na czwartek zachodzi�a i kontynuowa�a si� �ó�wim krokiem. Przeciw-
nym sposobem, niech regestr wojewódzki p�dz�, sprawy ile mo�noSci niechaj b�d� odsy�ane
na kondescensje do grodów, niech si� w innych strony godz�, jak mog�, a reszta za �ask� pre-
zydenckiego dzwonka niech idzie per non sunt. Tym sposobem te trzysta wpisów, które wasz-
moS� panowemu przodkuj�, b�d� spada� jak grad. ProS waszmoS� pan jegomoSci pana skarb-
nikiewicza, a�eby da� dobre s�owo za waszmoS� panem wujowi swemu, a upewniam, �e ci�
utrzyma, jak tylko sam chcesz...
Ten sko�czy�, a wszyscy odezwali si�, i� nie maj� co wi�cej przyda� do tak wybornego i do-
skona�ego zdania. RuszyliSmy si� wszyscy od stolika; ja tymczasem zaprosi�em jegomoSci
pana skarbnikiewicza do drugiego pokoju, gdzie zdj�wszy z ko�ka fuzj� i par� pistoletów
francuskich, ofiarowa�em mu, jako mySliwemu, prosz�c, a�eby by� dla mnie poSrednikiem
w jednaniu protekcji jaSnie wielmo�nego wuja.
Tymczasem mecenasi, odebrawszy swoje honoraria, a ci duplikowane, którzy szkod� ponie-
Sli, rozeszli si� do domów albo na inne konferencje. Odprowadzi�em jegomoS� pani skarbni-
kiewicza a� na ulic�, polecaj�c mnie jego �asce.
31
ROZDZIA� DWUNASTY
Zostawszy w domu, zacz��em z plenipotentem moim mówi� o tym pierwszym kroku do spra-
wy, ju� szcz�Sliwie odbytym. Chwali� moj� activitatem, a do innych rad, juk. dawniej u�y-
czonych, przyda� to, co mu by� jeden z mecenasów przy konferencji powiedzia�, a�ebySmy
si� postarali o jaki dokument. dawny probuj�cy, jako ta cz�stka szlachecka ode mnie zajecha-
na by�a z dawna atynencj� wsi mojej pobli�szej .
- Powiedzia�em - rzecze dalej mój plenipotent - i� my to mamy; musz� wi�c teraz pójS� do
jednego z moich znajomych, który ma sekret stare charaktery Slabizowa�, zgadywa�, a gdy
trzeba, i sk�ada�; opowiem mu, jakiej nam trzeba transakcji, a w tym i dowcip, i sztuka, �e
takie tylko nam trzeba, tak� on s�owo w s�owo wynajdzie.
Wróci� si� w godzin� plenipotent z weso�� twarz�, oznajmuj�c, i� ju� obstalowa� transakcje,
jakich jeszcze potrzebujemy; b�d� gotowe za trzy dni.
- Takowe dokumenta - rzecze - nie tylko s� u�yteczne w sprawie, ale te� zdobi� j�. SpleSnia-
�y i ogryziony, pargaminowy szparga� pi�tno staro�ytnoS�i na sobie nosi i powag� swoj� za-
s�ania cz�stokro� oczewiste defekta.
Przyszed� ów dzie� trzeci, po��dany dla dost�pienia pargaminowych dokumentów. Stawi� si�
w s�owie uczony nasz charakternik i opowiedziawszy mi, jakie mia� zalecenie od mego ple-
nipotenta do kwerendowania, doby� zza pazuchy trzech ekstraktów, o których mnie upewni�,
i� s� prawdziwie skarbem znalezionym, �e s�u�y� b�d� peremptorie do repliki i �e zapewne
przynios� mi wygran�. Ucieszony tak mi�� obietnic� rozwijam z niecierpliwoSci� te transak-
cje porz�dkiem. Pierwszy ekstrakt mia� w sobie oblat� przywileju na pergaminie ksi�cia ru-
skiego Wasila Dawidowicza, który szlachetnemu Zejmundowi �opata, Jadxwingowi, nadaje
uroczysko nazwane Rwini Róg, w granicach wsi Szumin, dziedzicznej wspomnionego Zej-
munda, le��ce. Drugi ekstrakt, stem lat póxniejszy, mia� w sobie wizj� granic mi�dzy pra-
edium militare, alias folwarkiem nadanym do wsi Szumina, nad ko�cem puszczy Rwini Róg
nazwanej le��cym, a wsi� ksi��c� Paprzyca nazwan�. Trzeci ekstrakt póxniejszy znowu sto
szeS�dziesi�t trzy lat. Ten w sobie zawiera� dzia�y mi�dzy prapradziadem moim a jego braci�
zesz�e, przez które naddziadowi mojemu dosta�a si� wieS Szumin (któr� po dziS dzie� ja po- [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki