[ Pobierz całość w formacie PDF ]
recenzji i zrozumiałem rzecz niełatwo wchodzącą do głowy, a mianowicie, że nad La
Platą ludzie z każdym dniem robią się większymi Beethovenami w materii stylu. Nie
jestem ani krytykiem, ani eseistą i nie myślę bronić Sancheza, bo z niego już duży
chłopaczek i wolno mu wieczorem samemu wychodzić; nawet nie biorę jego książki
jako
znamiennego przykładu, ograniczam się do stwierdzenia, że jest to obecnie
jedno z najlepszych osiągnięć w materii tworzenia stylu powieściowego, godnego tej
nazwy, i że niezależnie od zasług czy też win Sancheza jest to rzadki przypadek
osobowości w kraju, w materii wypowiedzi literackich tak jej pozbawionym.
Sanchez posiada wrażliwość muzyczną i poetycką na język: wrażliwość
muzyczną dzięki poczuciu rytmu i kadencji, która sięga poza prozodię, aby opierając
się na wszystkich zdaniach, ze swej strony opierających się na wszystkich akapitach
i tak dalej, dojść do tego, że wreszcie cała książka nabiera rezonansu i przekazuje
go niby pudło gitary: wrażliwość poetycką - bowiem w każdej prozie opierającej się
na pokrewieństwie uczuć przekazywanie znaków ma zawsze drugie dno powstałe z
przemilczeń, symetrii, polaryzacji i kataliz, na których opiera się sens istnienia
wielkiej lite
126
ratury. Otóż tego wszystkiego, co zresztą ujmuję zle, większość recenzentów
książki w ogóle nie była w stanie dostrcec, natomiast z przenikliwymt minami
odkrywców rcucili się, aby opłakiwać to, co według nich było galimatiasem",
niejasnościami" - monotonne powtarzanie klasycznego mijania się krytyka,
spoglądającego wstecz, z artystą, patrzącym naprzód.
Na innym miejscu mówię o drugim kamieniu obrazy - Jose Lezamie Limie.
Jako obrońca spraw przegranych (innymi zajmują się pióra autoryzowane, ja zaś, jak
w piosence: ani nim jestem, ani chciałbym być"), chcę kruszyć kopie w obronie
owych solili ignoti. To, co teraz nastąpi, jest jedną z wersji złego nastroju i smutku
pośród mate i pap>
informacji, ale nie prowadzę kartotek, a w dodatku w tym roku zajmuję się raczej
słuchaniem Ornette Colemana t doskonaleniem się w grze na trąbce, instrumencie
niesfornym.
Mały słowniczek,
aby~x >~ ~ę n~ro~~
Styl. 1. Definicja w encyklopedii jest trafna: Specyficzny sposób mówienia
albo pisania, czyli wyrażania swoich myśli i uczuć". Ponieważ słowo styl" odnosi się
przeważnie do pisania i dlatego mówi się o stylu pisania długimi zdaniami" i tak
dalej, zaznaczam, że pod słowem styl" rozumiem tutaj rezultat oszczędności wyrazu
danego dzieła, jego cechy ekspresyjne i idiomatyczne. W każdym wielkim stylu język
przestaje być środkiem wyrażania uczuć i myśli", zbliżając się do stanu-granicy, w
którym nie liczy się już jako język, stając się wyłącznie obecnością rzeczy wyrażanej.
Coś podobnego zdarza się czasem wykonawcom muzyki, którzy, doprowadziwszy
do bez
pośredniego kontaktu słuchającego z utworem, ~~ w pewnej chwili
przestają działać w charakterze pośredników.
2. Takie rozumienie stylu można będzie lepiej ocenić z punktu widzenia
bardziej otwartego, bardziej semiologicznego. jak go nazywają struk
'` turaliści, za de Saussure'em. Na przykład zdaniem Michela Foucauld w
każdym opowiadaniu należy przede wszystkim odróżnić fabułę, to, co się opowiada,
od fikcji, która rządzi opowiadaniem", która sytuuje narratora wobec tego, co
powiada. Ale ta diada natychmiast okazuje się triadą. Kiedy się po prostu gada,
można spokojnie opowiadać
` bajki; trójkąt, jaki tworzą narrator, rodzaj jego wypowiedzi i to, co opowiada,
jest zdeterminowany z zewnątrz przez sytuację; żadnej fikcji. Natomiast w
analogonie wypowiedzi, jakim jest dzieło literackie, stosunek ten może zaistnieć tylko
wewnątrc samego aktu słownego; to, o czym się opowiada, musi samo przez się
wskazywać, kto opowiada, z jakiej odległości, z jakiej perspektywy i jaki jest rodzaj
wypowiedzi. Dzieło określa się nie tyle przez elementy fabuły czy ich uszeregowanie,
ile przez
t~~ W studium o... Juliuszu Verne. Por.: L'Arc, Nr 29, Av-en-Provence 1966.
9 - Cortazar i
129
rodzaje fikcji ukazane jakby obocznie, przez sam wykład fabuły. Fabuła
opowiadania mieści
się wewnątrz możliwości mitycznych kultury: ~" jej zapis wewnątrz możliwości
tworu języko
wego, jej fikcja wewnątrL możliwości aktu mó- i
[ Pobierz całość w formacie PDF ]