[ Pobierz całość w formacie PDF ]
stanami i odmiennymi cechami świadomości. Odmienne stany są chwilowe i zdarzają się w
płaszczyznie działania medytującego - to transy, w sansk-rycie zwane samadhi, a w pali dzhana.
Odmienne cechy są przemianami w naturze świadomości medytującego i istnieją, bez względu na
działanie, w jakie jest on zaangażowany. Medytacyjne odmienne stany trwają tak długo, jak
wykonywany jest określony manewr bycia uważnym (taki jak jedno-punktowość) i zanikają
szybko, kiedy wysiłek ustaje.
Odmienne cechy są zmianami w świadomości, które stały się powszechne i łatwe do
rozpoznania; tak wiec stanowią one automatyczną charakterystykę podstawowej linii stanów
świadomości danej osoby.
Pozostają również po tym, kiedy początkowy wysiłek ustaje.
Badania nad medytacją i świadomością. Chociaż badania nad medytacją są w dużym
stopniu fragmentaryczne, potwierdzają one ogólne zarysy zmiany stanu i cech świadomości,
opisanych w zródłach klasycznych. %7ładne z tych badań nie jest jednak badaniem
rozstrzygającym, zarówno z powodu Medytacja: badania i praktyczne zastosowania 231
procesów mózgu i mogłoby być czynnikiem rozstrzygającym w powtarzanych badaniach.
Pełna analiza spektrum EEG byłaby także pomocnym pomiarem, szczególnie w śledzeniu
kartografii różniących się między sobą odmiennych stanów. I znowu wymagana jest tu
ostrożność w doborze uczestników eksperymentu. Ponieważ stany, które mają być badane, są
dość kruche, a niewielu praktykujących jest na tyle wykwalifikowanych, aby wywołać je na
żądanie, porównanie miedzy uczestnikami eksperymentu może dać owocne wyniki tylko
wówczas, gdy medytujący są fachowcami w swoich dziedzinach.
Odmienne cechy i stany medytacyjne. Pomimo iż cele różnych ścieżek medytacyjnych
mają odmienne nazewnictwo, są one właściwie identyczne i sprowadzają się do ponownej
obróbki świadomości.
Chociaż każda tradycja opisuje drogę w swoim własnym języku oraz zgodnie ze swoją
własną kosmologią i systemem przekonań, podobieństwo między nimi jest ogromne. Cechy
osobowości buddyjskiego arhata są też cechami idealnego typu skończonej istoty.
Wzorcowe badania nad medytującymi na różnych poziomach ścieżki wykonane zostały
przez Browna i Englera (1980). Zarządzili oni serię testów na buddyjskich mistrzach medytacji
wglądu w Ameryce i Azji. Jedno z odkryć, będących wynikiem owych badań, jest szczególnie
brzemienne w skutki.
Medytujący, którzy przeszli trzy miesiące intensywnych ćwiczeń w medytacji wglądu,
otrzymali do wypełnienia testy Rorschacha przed i po ćwiczeniach. Każdego oceniał nauczyciel,
pod kątem tego, czy dobrze rozwinął jednopunk-towość bądz uwagę. Następnie porównano
odpowiedzi na testy Rorschacha osób, które w każdym badaniu zostały zaliczone do najwyższej
kategorii. Ci, którzy znakomicie opanowali jednopunktowość, dawali odpowiedzi krótkie i
prozaiczne; ci, którzy doskonale opanowali praktykę uwagi, udzielali odpowiedzi długich i
dających wiele skojarzeń. Wzór odM 230 Daniel Goleman bodziec), aż do około dziesiątego
dzwięku; pózniej nie wykazywaliby żadnego blokowania rytmu alfa, co oznaczałoby
przyzwyczajenie się do bodzca.
Kasamatsu i Hirai donoszą, że większość medytujących techniką zeń przyzwyczaiła się
do odgłosów, co wskazuje, że nie weszli oni w odmienny stan świadomości. A jednak trzech
mnichów, którzy zostali ocenieni przez swojego nauczyciela jako najbardziej zaawansowani,
odpowiedziała równie silnie na ostatni odgłos, jak na pierwszy - co stanowi wzór stanu uwagi,
trwającą czujność poza normalny schemat stanów czuwania.
Konieczność powtórzeń. Dwa opisane tu badania są często cytowane, ale nigdy nie
zostały powtórzone w sposób zadowalający. Oba wykonano w czasach, kiedy badanie EEG
pozbawione było komputerowej analizy czy też innych powszechnie używanych technik
interpretacji zapisu. Każde badanie powinno być skopiowane dla ustalenia, czy techniki
ćwiczenia uwagi mogą dać w rezultacie odmienne stany świadomości, jak opisuje to literatura
klasyczna. Takie powtórzenia wymagałyby bardzo dokładnego doboru urządzeń pomiarowych i
osób biorących udział w eksperymencie. Stan, jakiego wymaga się od uczestników badań, nie
jest bowiem czymś powszechnym. Możliwe byłoby również uzyskanie fałszywych wniosków z
powodu badania osób nieodpowiednich. Uczestnicy eksperymentu muszą istotnie praktykować
uwagę, co w rezultacie powinno dać hipotetyczną zmianę.
Na przykład wielu tych, którzy praktykują zeń, stosuje techniki inne niż uwaga.
Najbardziej prawdopodobni kandydaci do powtórzenia badań nad rozwijaniem uwagi są wśród
zaawansowanych praktyków medytacji wglądu stylu therawadinów (Brown, 1984). A najbardziej
odpowiednim pomiarem aktywności mózgu w tych badaniach byłoby monitorowanie
wzbudzonego potencjału w połączeniu z pomiarami rytmu alfa. Badanie wzbudzonego potencjału
jest pomiarem centralnych Medytacja: badania i praktyczne zastosowania 233
miały na celu udowodnienia sformułowań Abhidhammy o wpływie medytacji na
osobowość, ich wyniki przyczyniają się do potwierdzenia jej głównej przesłanki, iż medytacja
redukuje negatywne stany, podczas gdy jednocześnie wzmacnia pozytywne.
Literatura badawcza sugeruje w niewyszukany sposób, że istnieją efekty medytacyjnych
ćwiczeń, dotyczące zarówno stanu świadomości, jak i jej cech. Tak jak ze stanem, również efekty
będące zmianą cech wymagają powtórzenia badań i ich rozszerzenia. Są dwa główne kierunki
badań, które mogłyby się przydać w uwydatnieniu długofalowych efektów: profile podstawowej
linii i wskaznik wydajności w odpowiedzi na wyzwanie.
Jak dotąd nie istnieją żadne metodologiczne zwarte badania długofalowych efektów
medytacji (Shapiro, 1980). Takie badania doskonale kontrolowałyby początkowe różnice
osobników biorących udział w eksperymencie (także w motywacji), losowo przydzielałyby im
[ Pobierz całość w formacie PDF ]